จากบทความที่แล้วได้พูดถึง "CentOS เซิร์ฟเวอร์ทางเลือกสำหรับองค์กร" ผู้อ่านคงได้ทราบภาพรวมของระบบ CentOS Linux และเหตุผลหลักที่องค์กรจะเลือกใช้งาน รวมทั้งผู้อ่านบางท่านคงได้ทดลองติดตั้งระบบกันไปแล้ว ฉบับนี้เป็นเนื้อหาที่ต่อยอดจากฉบับที่แล้ว เป็นการแนะนำการใช้งานและแนวทางการเรียนรู้ระบบลีนุกซ์ก่อนการเตรียมตัวเป็น Admin อาชีพ (สาย Open Source)
หากจะพูดกันไปแล้วในการเรียนรู้ระบบ Linux หรือ Unix ในอดีตผู้เรียนรู้ต้องมีการเรียนรู้คำสั่งการใช้งานกันมากมาย ส่วนใหญ่จะเรียนรู้ผ่านทางหน้าจอ Terminal บางคำสั่งแทบไม่ได้ใช้งานเลย ฉบับนี้ผู้เขียนจะแนะนำแนวทางในการเรียนรู้ระบบลีนุกซ์ 2 แนวทางด้วยกันทั้งการเรียนรู้การใช้งานผ่านทางคำสั่งต่างๆ และการเรียนรู้ผ่านทางหน้าเดสก์ท็อปของลีนุกซ์ เอาเป็นว่าชอบทางไหนก็เลือกทางนั้นเดินครับ และตั้งใจศึกษาหาความรู้ หมั่นหา LABs เพื่อทดสอบฝีมืออย่างสม่ำเสมอ รับรองความฝันคงไม่ไกลเกินที่เราจะเดินไปถึงได้ :)
แนวทางการใช้งานระบบ Linux
การใช้งานระบบปฏิบัติการลีนุกซ์ผู้ใช้งานสามารถสั่งงานได้ 2 วิธี ด้วยกัน คือ
1. การสั่งงานผ่านทางหน้าต่าง Terminal วิธีนี้ผู้ใช้งานต้องมีการสั่งงานผ่านทางการพิมพ์คำสั่งต่างๆ ลงไปทางแป้นพิมพ์โดยการพิมพ์คำสั่งต่างๆ ลงไป (บนระบบวินโดวส์เรียกว่า Command Line บางท่านเรียก DOS Prompt)
หน้าต่าง Terminal
2. การสั่งงานผ่านทางหน้าต่าง X Windows(บนระบบวิโดวส์เรียกว่า Desktop) โดยหน้าต่าง X Windows ของระบบลีนุกซ์มีให้เลือกใช้งานหลายค่ายด้วยกัน อาทิ GNOME, KDE
หน้าต่าง X Windows
โดยในการใช้งานจริงขึ้นอยู่กับผู้ใช้งานว่านิยม หรือชอบวิธีการใช้งานด้วยวิธีใด โดยส่วนใหญ่ Admin มือมือโปรจะนิยมใช้แบบวิธีสั่งงานผ่านทางหน้าต่าง Terminal
คำสั่งลีนุกซ์ที่ Admin ควรทราบ
บนระบบลีนุกซ์มีคำสั่งใช้งานจำนวนมาก ในที่นี้ผู้เขียนขอแนะนำการใช้งานคำสั่งเพียงบางส่วน ที่จำเป็นต่อการใช้งานเท่านั้น สำหรับบทความแนะนำในฉบับนี้น่าจะเพียงพอต่อการใช้งานในระดับต้นถึงระดับกลาง สำหรับการใช้งานในระดับที่สูงขึ้นผู้อ่านสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเองโดยการ สืบค้นข้อมูลผ่านทางเว็บ Search Engine ทั่วไป เอาเป็นว่าเพื่อไม่ให้เสียเวลา เรามาดูรายละเอียดคำสั่งบนระบบลีนุกซ์ที่ Admin ควรเรียนรู้กัน
คำสั่ง หน้าที่ รายละเอียด
File/Directory Basics
ls List files แสดงรายชื่อไฟล์และไดเร็คทอรี่
cp Copy files สำเนาไฟล์
mv Rename files เปลี่ยนชื่อไฟล์
rm Delete files ลบไฟล์
ln Link files สร้างไฟล์เชื่อมโยง
cd Change directory ย้ายไปยังไดเร็คทอรี่ที่ต้องการ
pwd Print current directory name แสดงชื่อไดเร็คทอรี่ปัจจุบัน
mkdir Create directory สร้างไดเร็คทอรี่ใหม่
rmdir Delete directory ลบไดเร็คทอรี่ (ที่ว่างเปล่าเท่านั้น)
File Viewing
cat View files ดูเนื้อหาของ text file
less Page trough files เลื่อนดูเนื้อหาของไฟล์
head View file beginning แสดงส่วนต้นของไฟล์
tail View files ending แสดงส่วนท้ายของไฟล์
nl Number lines แสดงหมายเลขบรรทัด
od View binary files แสดงเนื้อหาในไฟล์ไบนารี่
xxd View binary files แสดงเนื้อหาในไฟล์ไบนารี่
gv View Postscript/PDF files แสดงไฟล์แบบโพสต์สคริปต์หรือ PDF
xdvi View TeX DVI files แสดงไฟล์รูปแบบ TeX
File Creation and Editing
emacs Text editor โปรแกรมแก้ไขข้อความของ GNU
vim Text editor โปรแกรมแก้ไขข้อความที่ปรับปรุงจาก vi
umask Set default file protections แสดง/กำหนดค่าสำหรับคำนวณค่า permission mode
soffice Edit Word/Excel/PowerPoint docs แก้ไขไฟล์เอกสาร Word/Excel/PowerPoint
abiword Edit Word documents แก้ไขเอกสาร Word
gnumeric Edit Excel documents แก้ไขเอกสาร Excel
File Properties
stat Display file attributes แสดงสถานะ/สถิติ/คุณลักษณะของไฟล์
wc Count bytes/words/lines นับจำนวนอักขระ คำ บรรทัด
du Measure disk usage แสดงปริมาณการใช้เนื้อที่ไดเร็คทอรี่
file Identify file types แสดงชนิดของไฟล์
touch Change file timestamps เปลี่ยนค่าเวลาของไฟล์
chown Change file owner เปลี่ยนชื่อเจ้าของไฟล์
chgrp Change file group เปลี่ยนชื่อกรุ๊ปเจ้าของไฟล์
chmod Change file protections เปลี่ยนระดับการป้องกันไฟล์
chattr Change advanced file attributes เปลี่ยนคุณลักษณะของไฟล์ในขั้นสูง
Isattr List advanced file attributes แสดงคุณลักษณะของไฟล์ในขั้นสูง
File Location
find Locate files ค้นหาตำแหน่งของไฟล์
slocate Locate files via index ค้นหาตำแหน่งของไฟล์ด้วยฐานข้อมูลดัชนี
which Locate commands ค้นหาคำสั่ง
whereis Locate standard files ค้นหาไฟล์มาตรฐาน
File Text Manipulation
grep Search text for matching lines ค้นหาข้อความในระดับบรรทัด
cut Extract columns คัดแยกคำโดยระบุตำแหน่ง
paste Append columns เชื่อมต่อไฟล์ในแนวระนาบ
tr Translate characters แปลงข้อความ
sort Sort lines จัดเรียงข้อความระดับบรรทัด
uniq Locate indentical lines รวมบรรทัดที่เหมือนกัน
tee Copy stdin to file and to stdout simultaneously สำเนาข้อความออกทางไฟล์และ stdout พร้อมๆ กัน
File Compression
gzip Compress files (GNU Zip) บีบอัดไฟล์ให้เป็น .gz
Compress Compress files (Unix) บีบอัดไฟล์แบบมาตรฐาน Unix
bzip2 Compress files (BZip2) บีบอัดไฟล์ให้เป็น .bz2
zip Compress files (Windows Zip) บีบอัดไฟล์สำหรับ WinZip
File Comparison
diff Compare files line by line เปรียบเทียบไฟล์ในระดับบรรทัด
comm Compare sorted files เปรียบเทียบไฟล์ที่ผ่านการเรียงข้อมูลมาแล้ว
cmp Compare files byte by byte เปรียบเทียบไฟล์ระดับไบต์
md5sum Compute Checksums คำนวณหาค่า md5 ของไฟล์
Disks and Filesystems
df Show free disk space รายงานขนาดดิสก์ที่เหลืออยู่
mount Make a disk accessible เชื่อมต่ออุปกรณ์จัดเก็บข้อมูลเข้าสู่ระบบ
fsck Check a disk for errors ตรวจสอบแก้ไขความผิดปรกติของเนื้อที่ดิสก์
sync Flush disk caches เขียนข้อมูลในแคชกลับคืนสู่ดิสก์
Backups and Remote Storage
mt Control a type drive ควบคุมเทป
dump Back up a disk สำรองข้อมูลจากดิสก์
restore Restore a dump นำข้อมูลที่สำรองไว้กลับคืนที่เดิม
tar Read/write type archives จัดเก็บไฟล์ให้รวมกันไว้ที่เดียว
cdrecord Burn a CD เขียนไฟล์ลงสู่แผ่นซีดี
rsync Mirror a set of files สำรองข้อมูลระหว่างโฮสต์
Printing
lpr Print files ส่งไฟล์ไปพิมพ์ที่เครื่องพิมพ์
lpq View print queue เปิดดูลำดับงานพิมพ์ที่ค้างอยู่
lprm Remove print jobs ยกเลิกงานพิมพ์ที่ค้างอยู่
Spelling Operations
look Look up spelling เปิดสารบัญคำศัพท์
aspell Check spelling interactively ตรวจคำสะกดว่าถูกต้องหรือไม่
spell Check spelling in batch ตรวจคำถูกผิดในไฟล์จำนวนมาก
Processes
ps List all processes แสดงโปรเซสทั้งหมด
w List users' processes แสดงรายชื่อยูสเซอร์ที่กำลังใช้งานโปรเซส
uptime View the system load แสดงปริมาณภาระของระบบ
top Monitor processes แสดงข้อมูลเกี่ยวกับโปรเซสแบบต่อเนื่อง
xload Monitor system load แสดงภาระของระบบในแบบกราฟฟิก
free Display free memory แสดงปริมาณหน่วยความจำประเภทต่างๆในปัจจุบัน
kill Terminate processes ส่งรหัสควบคุมไปยังโปรเซส
nice Set process priorities ตั้งค่าระดับความสำคัญให้โปรเซส
renice Change process priorities ปรับระดับความสำคัญของโปรเซส
Scheduling Jobs
sleep Wait for some time หน่วงเวลา
watch Run programs at set intervals รันโปรแกรมซ้ำในระยะเวลาที่กำหนด
at Schedule a job ตั้งเวลารันกลุ่มคำสั่ง
crontab Schedule repeated jobs ตั้งเวลารันคำสั่งเป็นรอบเวลาที่กำหนด
Hosts
uname Print system information แสดงรายละเอียดของระบบปฏิบัติการ
hostname Print the system's hostname แสดง/กำหนดชื่อโฮสต์
ifconfig Set/display network information แสดง/กำหนดค่าเกี่ยวกับเครือข่าย
host Look up DNS สืบค้นชื่อและไอพีของโฮสต์ในระบบ DNS
whois Lookup domain registrants สืบค้นข้อมูลการจดทะเบียนโดเมน
ping Check if host is reachable ทดสอบการตอบสนองของโฮสต์ปลายทาง
traceroute View network path to a host ตรวจสอบเส้นทางไปสู่โฮสต์ปลายทาง
Networking
ssh Securely log into remote hosts เข้าสู่โฮสต์จากระยะไกล (มีการเข้ารหัสข้อมูล)
telnet Log into remote hosts เข้าสู่โฮสต์จากระยะไกล(ไม่มีการเข้ารหัส)
scp Securely copy files between hosts สำเนาไฟล์ระหว่างโฮสต์(มีการเข้ารหัสข้อมูล)
stfp Securely copy files between hosts บริการโอนถ่ายไฟล์ระหว่างโฮสต์(มีการเข้ารหัสข้อมูล)
ftp Copy files between hosts บริการโอนถ่ายไฟล์ระหว่างโฮสต์(ไม่มีการเข้ารหัสข้อมูล)
evolution GUI email client โปรแกรมใช้งานอีเมล์แบบกราฟฟิก
mutt Text-based email client โปรแกรมใช้งานอีเมล์แบบ text
mail Minimal email client คำสั่งรับส่งอีเมล์ขนาดเล็กมาก
mozilla Web browser โปรแกรมเว็บบราวเซอร์แบบกราฟฟิก
lynx Text-only web browser โปรแกรมเว็บบราวเซอร์แบบ text
wget Retrieve web pages to disk ดาวน์โหลดข้อมูลเว็บมาสู่ดิสก์
slrn Read Usenet news อ่านข่าวใน usenet
gaim Instant messaging/IRC โปรแกรมรับส่งข้อความ
talk Linux/Unix chat คำสั่งรับส่งข้อความโต้ตอบ
write Send messages to a termainal คำสั่งส่งข้อความไปยังจอภาพอื่น
mesg Prohibit talk/write เปิด/ปิดการรับข้อความจากคำสั่ง write
Audio and Video
grip Play CDs and rip MP3s เล่นแผ่นซีดีเพลงและแปลงเป็นไฟล์ MP3
xmms Play audio files เล่นไฟล์เสียงชนิดต่างๆ
cdparanoia Rip audio แปลงแทร็กเพลงให้เป็นไฟล์
audacity Edit audio ปรับแต่ง/แก้ไขไฟล์เสียง
xcdroast Burn CDs บันทึกข้อมูล/แทร็กเสียงลงแผ่นซีดี
รับทําเว็บไซต์ 
แลกลิงค์ 
